Ak acı bakla anavatanı Akdeniz olan baklagiller
familyasından otsu bir bitkidir. Bitkinin ayrıca termiye, yahudi baklası, gavur
baklası, delice bakla, kurt baklası, mısır baklası gibi farklı isimleri de
vardır. Bitkiden elde edilen tirmis adlı çerez Akdeniz ülkelerinde tüketilir.
Mısır, İspanya ve Portekizde'de tüketimi yaygındır.
Ak acı bakla bitkisinin gövdesi yeşil gübre ve yem bitkisi,
tohumları insan ve hayvan beslenmesinde kullanılır. Bitki ABD'nin güneyinde,
Güney Amerika'da, yeni Zelanda, Güney Afrika, İspanya, İtalya, Fransa,
Hollanda, Danimarka, Macaristan, Portekiz, Polonya ve Almanya'da
yetiştirilmektedir. Diğer baklagillerin yetişmedikleri alanlarda ak acı bakla
iyi adaptasyon gösterir.
Ülkemizde tıbbi bitki olarak İç Anadolu'da ve özellikle de
Konya'da yetiştirilir. 1000-1700 metre yüksekliklerde yaylalarda ve yamaçlarda
bakıma ihtiyaç duymadan yetiştirilir.
Ak acı bakla içeriğinde lupanin, spartein ve anagyrine
alkaloidleri bulundurur. Dünyada bisküvi, ekmek, kek, makarna, şekerleme, soya
sosu gibi ürünlerin yapımında kullanılır.
Lupinus cinsinin 300'ün üzerinde türü bulunur. Bunlar
arasında sadece 4 tür tarımsal açıdan önem taşımaktadır; Lupinus albus (ak
acıbakla), Lupinus angustifolius (mavi ya da dar yapraklı lüpen) ve Lupinus
luteus (sarı lüpen) ve Lupinus mutabilis.
Ak acı bakla vitamin, mineral, kalsiyum ve demir deposudur.
Yüksek protein içeriği açısından soya ile rekabet edecek durumdadır. Dünyada en
fazla Avusturalya’da üretilir. Bazı türleri süs bitkisi olarak da yetiştirilir.
Ak acı bakla tohumlarının idrar söktürücü, depüratif ve
antihelmintik etkisi vardır. Kavrulmuş tohumları bazen kahve gibi içilir. Ancak
içeriğindeki alkaloitler itibariyle tehlikelidir ve zehirlenmelere sebebiyet
verebilir. Bitki halk hekimliğinde kan şekerine karşı kullanılır. Tohumları
kaynatılarak alkaloitlerden temizlenir. Çiğ halde içeriğinde bulunan lupinin
kuvvetli bir kalp zehiri olarak bilinir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder