Enginar (Cynara scolymus)

Enginar devedikeni ve dulavratotu bitkilerinin akrabasıdır. Dikenli enginar ya da enginar (Cynara L. scolymus) Asteraceae veya Compositae ailesinden bir yıllık bitkidir. 2 metreye kadar boylanabilir. Çiçekleri mavimsidir. Narin enginar sebzesi iyi tada sahiptir ve değerli bir diyet ürünüdür.

Enginarın vatanı Kuzey Afrika veya Orta Doğu olup oradan Akdeniz üzerinden Sicilya'ya ve oradan da Fransa'ya ve İngiltere'ye yayılmıştır. Ayrıca, Yunanistan ve Roma'da, oldukça güçlü bir afrodizyak olarak kabul edilirdi. Bazı afrodizyaklar insanın seks hormonlarına benzer enzimler, ya da vücut tarafından bu hormonların üretimine katkıda bulunan maddeler içerir. Enginar hakkında ilk bilimsel açıklama Yunan filozof ve doğa bilimci Theophrastus'a (MÖ. 371-287) aittir.

Günümüzde bu bitki özellikle İtalya ve Fransa'da, güney Avrupa'da yaygındır. Kültür bitkisi olarak Amerika Birleşik Devletleri'nde de enginar yetiştirilir. 1600 yılında İspanyol yerleşimciler tarafından Kaliforniya'ya getirilmiştir. 1922 yılında Andrew Molera şeker kamışı üretilen tüm arazilerini enginara tahsisi eder. Ve bu durumdan pişman olmaz; sebzenin yüksek fiyatlarından dolayı geliri aşırı şekilde artar. O zamandan beri, Monterey County bölgesinde tüm Amerikan enginar üretiminin yüzde 80'i üretilir. Dünyada enginar üretiminde lider yüzde 40 ile İtalya olmaktadır.

Dünyada enginarın yaklaşık 140 türü vardır, ama sadece 40'ı yenilebilir kabul edilir, genellikle iki çeşidi yemeklerde kullanılır. Enginarın tüm çeşitleri erken, orta ve geç olarak ayrılır.

        Enginar nasıl yetiştirilir?

Enginarın Faydaları

Enginar mide asitliği artan kişilere özellikle faydalıdır, çünkü önemli ölçüde potasyum ile sodyum içerir. Aterosklerozun gelişimine karşı bir yöntem olarak da önerilmektedir.

Bitkide bulunan sinarin idrar ve taş söktürücü etkiye sahiptir. Bu nedenle, yapraklarından kaynatma yoluyla elde edilen enginar suyu karaciğer ve safra yolları hastalıklarında önerilir. Aynı sinarin doğal lezzet arttırıcı olmaktadır.

Enginar A, B, C vitaminleri ve karbonhidrat ve özel aromatik maddeler bakımından zengindir.  Aynı zamanda protein, karoten, inulin (metabolizmayı normale döndürür) ve demir içerir. Bitkinin yaprakları yararlı maddelerce zengindir, aynı sinarin ve çok faydalı asitler içerir.

Enginar kabızlık için yararlıdır, bağırsakları çalıştırır. Ağır metaller, radyonüklidler, toksinlerin vücuttan atılmasını sağlar. Bu özelliğinden dolayı eski dönemlerde krallar panzehir olarak bitkinin özünü yanlarında bulundururlardı.

Aynı zamanda idrar söktürücü ve ödem atıcı olarak da kullanılır. Enginar, kolesterol ve kandaki üreyi düşürür. Bu çok metabolizma rahatsızlıklarına (ateroskleroz, gut) sahip hastalar için özellikle uygundur.

Bal ile karıştırılarak enginar suyu stomatit, çocukların dilinde çatlaklar için gargara olarak kullanılır.

Vietnam'da enginarın toprak üstü kısımlarından hoş aromaya sahip bir çay yapılır. Bu tür bir çay anında gastrointestinal mukoza iltihabını giderir.

Enginar çayı: Kurutulmuş veya taze enginar yaprağı 10 gr olarak alınır ve 100 ml kaynar suya eklenir. Demlenir ve ılık olarak balla tatlandırılarak içilir.

Böbrek ve karaciğer için çay: Enginar kurutulmuş yaprakları 2 tatlı kaşığı olarak alınır ve bir bardak kaynar suda demlenir. Günde 3 kez yemeklerden 15-20 dakika önce yarım bardak olarak içilir.

Enginar yaprak tentürü: 50 gram kuru yaprak ve 100 ml yüzde 70 lik alkol karıştırılır. 15gün bekletilir. Günde 3 kez 1-2 yemek kaşığı olarak içilir.

Yan etkileri:

Tabii ki, herhangi bir üründe olduğu gibi, enginarın da bazı yan etkileri vardır. Başlıca güçlü bir alkalize bir etkiye sahip olan  kalsiyum ve potasyumdan kaynaklı yan etkiler görülebilir. Bu nedenle, enginar mide asidi düşük olan kişilere tavsiye edilmez. Ayrıca, tansiyonu düşük olanlara da önerilmez.

Enginar süt oluşumunu azaltır, bundan dolayı emziren annelerin tüketimi tavsiye edilmez.

Safra kesesi taşlarının varlığında da enginar kullanımı istenmeyen bir durumdur.

Gastronomi

XVII yüzyıldan itibaren enginarlı tariflerin yer aldığı yemek kitapları basılmaya başlanmıştır. Enginar haşlanarak, dolma, turşu, püre ve soslar hazırlanarak tüketilir. Yemeği pişirmeden önce en önemlisi enginarı doğru hazırlamaktır.

Geleneksel hazırlama yöntemlerinde enginardan geriye sadece 1/3 lük bir kısım kalıyor. Hazırlama için Fransız usulü tercih edilebilir. İlk olarak sebzeler akan su altında yıkanır. Daha sonra üst kısmı kesilir ve sadece alttaki kökü kalıyor. Bundan sonra enginar bir tencereye alınıp üzerini kaplayacak kadar su eklenir. Enginarın kararmaması için suya limon suyu ilave edilir.  25-30 dakika pişirilir.

Kürler:

Toksinlerden arındıran enginar kürü (Dr. Ender Saraç) Bir tencereye 5 litre su ekleyin. 3 enginarın yaprakları tencereye atılır. 3-4 adet de sap yapraklarından atılır. Taze hindiba otu, 1 tatlı kaşığı lavanta, 2 çay kaşığı zerdeçal, 2 çay kaşığı beyaz himalaya tuzu eklenir. 8-9  dakika kaynatılır. 10-15 dakika demlenir. İçine limon suyu sıkılır. (kararmaması için) Daha sonra bir bidona konulur ve karanlık bir dolapta ve buzdolabında saklanır. Sabah ve akşam aç karına yemeklerden önce birer bardak içilir. (soğuk olmayacak çünkü gaz oluşumuna neden olabilir)

Karaciğer hastalıklarına karşı kür (Dr. Ümit Aktaş) Bir enginarın yaprağını 1 litre suya koyun. İçine bir limon kabuklarını doğrayın ve limon suyu sıkın. Suyunu süzüp buzdolabında muhafaza edin. Her gün sabah akşam için.