Bezelye (Pisum sativum)

Bezelye baklagiller familyasından olup en fazla tüketilen sebzelerden biridir. Yapılan araştırmalarda tarihinin M.Ö. 7 binli yıllara dayandığı ortaya çıkmıştır. İlk başlarda Etiyopya ve Afganistan'da ortaya çıkan bezelye Daha sonra Akdeniz'e getirilmiş ve tarımı yapılarak buradan Avrupa ve Asya'ya yayılmıştır.

Günümüzde bezelye dünyada en fazla üretimi yapılan üçüncü baklagil bitkisidir. Protein, karbonhidrat ve vitaminler açısından zengin olan bu sebze genellikle taze veya konserve olarak tüketilir, yemekleri yapılır. Ayrıca yeşil ve kuru silaj yapılarak hayvan yemi olarak kullanılır.  Kanada, Çin, Rusya, Hindistan, ABD ve Fransa dünyada en fazla bezelye üreten ülkelerdir.

 

Bezelye baklagiller familyasından bir yıllık sarılıcı otsu bir bitkidir. Tohumları, yuvarlak, hafif sıkıştırılmış, ancak köşeli değildir. Çiçekleri hem hemen her zaman beyazdır, nadiren pembe çiçek açar. Eski dönemlerden beridir yetiştirilir, anca Mısırlılar tarafından bilinmiyordu. Tohumlarının Tunç hatta Taş devri kalıntılarında bulunduğu belirtiliyor. Hindistan’da çok eski dönemlerden beridir kültürü yapılır. Çok fazla çeşidi vardır:

Pisum sativum L. convar. sativum: Bezelyeler pürüzsüz yüzeye sahip olup yuvarlaktırlar. Kurutulmuş halde çorbalarda ve çeşitli yemeklerde kullanılır, ayrıca garnitür olarak da yemeklerin yanına eklenir.  Çok fazla nişasta içerir ve sadece gıdalarda değil, aynı zamanda biyoplastikler üretimi için sadece kullanılır. Diğer uygulamalar için genç tohumları toplanır, olgunlaştıklarında unlu bir tat ortaya çıkar.

Pisum sativum L. convar. medullare Alef. emend. C.O.Lehm: Bezelyeler yuvarlaktırlar, olgun durumda beyin gibi buruşukturlar. %6-9 oranında şeker içerir, bundan dolayı tatlı bir tada sahiptir. Genellikle konserve halinde kullanılır. Çorbaların hazırlanmasında kullanımı uygun değildir, pişirdiğinde yumuşamaz.

Pisum sativum L. convar. axiphium Alef emend. C.O.Lehm: Şeker bezelyesi adını almıştır, başlıca olarak az gelişmiş halde kullanılır. Kurutulmuş tohumları içinde bulunan nemden dolayı buruşuk haldedir.

Bezelye genellikle çorba ve diğer yemeklerin yapımında pişirilerek kullanılır.

Ortaçağ boyunca, bezelye, bakla ve mercimek ile birlikte Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Avrupa'da çoğu kişinin beslenmesinin önemli bir parçası olmuştur. XVII ve XVIII yüzyıllarında, olgunlaşmamış bezelye toplandıktan hemen sonra ise "yeşil nohut" olarak kullanmaya başladı. Bu yeşil nohut yemenin moda ve delilik olduğu söylenen Fransa ve İngiltere'de özellikle yaygındı. Bu dönemlerde İngilizler tarafından yeni çeşitler olan bahçe bezelyesi (garden pea) ve ingiliz bezelyesi English pea geliştirildi. Bezelyenin popülerliği Güney Amerika'ya da yayıldı. Yeşil bezelyenin dondurularak kullanılmasının sonucunda da bezelye yemeklerde sadece ilkbaharda değil yıl boyu kullanılmaya başlandı.