Avrupa kayını (Fagus sylvatica)

Avrupa kayını Fagus cinsinden ve Fagaceae familyasından yapraklarını döken bir ağaçtır. Hemen hemen tüm Batı Avrupa'da ve Doğu Avrupa'nın bir kısmında yetişmektedir. Fagus sylvatica Avrupa'da yetişen en yaygın kayın türüdür. Bunun yanı sıra, Avrupa'da, küçük bir alanda sadece doğu kayını (Fagus orientalis) yetişir.

Avrupa kayını önemli bir orman oluşturan tür ve geniş yapraklı ormanların karakteristik bileşenidir. Saf kayın ormanları özellikle dağlarda ayrı bir alt bölge oluşturur. Uzak geçmişte kayın ormanları ve kayınların bulunduğu ormanlar üstünlük oluşturmaktaydı, kayınlar ve ilişkili flora ve fauna koruma gerektirir.

Avrupa kayını değerli bir oduna sahiptir, meyveleri gıdalarda ve hayvan yemi olarak kullanılır. Kayın ağaçları 500 yıla kadar yaşayabilmektedirler. Fagus sylvatica peyzaj tasarımında kullanılır. Avrupa kayının birçok kültürel formu dünyada botanik bahçeleri ve parklarda yetiştirilir.

Avrupa kayınının meyveleri gıdalarda kullanılır; fagin alkaloid içeriğinden dolayı çiğ halde tüketimi zararlıdır, bundan dolayı kavrulmuş olarak tüketilir. Karpatlar'da buğday unu ilavesi ile kayın unu birleştirilip krep, kekler, kurabiye ve sıradan ekmek pişirmek için kullanılır. Kayın fıstığından elde edilen fıstık yağı çok hoş bir tada sahiptir ve gıda ve endüstriyel amaçlar için kullanılır. Kavrulmuş fıstıklardan kahve benzeri bir içecek elde edilir.

İsveç'te, genç kayın yaprakları çiğ olarak tüketilir; salatası yapılır veya lapalara eklenir. Tomurcukları kurutulup un haline getirilir ve yemeklerde kullanılır.

Kayın fıstıkları kaynatıldıktan sonra kuşların, büyükbaş ve küçükbaş hayvanların yemi olarak kullanılır. Genç dallardan da yem olarak yararlanılır.

Avrupa kayının yaprakları özellikle sonbahar aylarında koyunların beslenmesinde kullanılır.

Kayın katranı önceleri çeşitli cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılırdı. Ayrıca romatizma ve gut gibi hastalıklarda katrandan merhem olarak yararlanılırdı. Fıstıklardan elde edilen krezoldan yapılan preparatlar tüberkülozun ilk aşamalarının ve bronşların irinli süreçlerin tedavisinde kullanılır. Kabuğunda bulunan serotik asit daha önce inmelerde kullanılırdı.

Eski Galyalılar ve Almanlar kayın küllerinden ve yağından şifalı bir merhem üretir ve saçlarını yıkayıp boyamada ve cilt hastalıklarına karşı kullanırlardı.

Kozmetik şirketleri Avrupa kayını tomurcuklarının ekstresini çeşitli cilt hücrelerini oksijenle doyuran yaşlılık karşıtı malzemelerin üretiminde kullanırlar.