Beşparmak otu

Beşparmak otu gülgiller familyasının alt grubu olarak bilinen potentilagiller familyasının bir üyesidir. Bu grupta yaklaşık 300 bitki türü bulunmaktadır. Bu bitkilerden yalnızca Kaz otu (Potentila anserina) ile beşparmak otu (Potentila erecta) türleri tıbbi amaçla kullanılan bitkilerdir. Tıbbi amaçlarının yanı sıra farklı alanlarda da kullanılmaktadır. Potentilla kelimesi Latincedeki polens kelimesinin türemiş hali olan kuvvetlendirici manasında bir kelimedir. Erecta kelimesinin manası ise dikine yükselen demektir. Bu bitkiye bu ismin verilmesinin sebebi yerde sürünen çeşitten ayrılmasıdır. Türkçede bitkinin isminin beşparmak otu olmasının sebebi ise beş parçalı yapraklarının bulunmasıdır. Bitkinin anavatanı Güneybatı Asya olarak tahmin edilmektedir. Günümüzde Avrupa, Kuzey Amerika ve Kuzey Afrika’nın ılıman bölgelerinde, Asya’nın Güney Rusya, Horasan, Türkistan, Kafkasya ve Türkiye bölgelerinde yetişebilmektedir. Beşparmak otunu aynı grupta yer alan diğer 300 çeşitten ayırabilmek için dikkatlice incelemek gerekir. Aksi takdirde yararsız ya da çok az oranda etki sağlayan ya da zehir içeren türleri kullanabilmeniz mümkündür. Potentillagiler içerisinde taç yaprağı sayısı dört olan tek tür beşparmak otudur. Diğer türlerde 5 adet olması ortak özelliktir. Beşparmak otu altın sarısı renginde ters kalp ya da balta biçimli taç yapraklarıyla diğer türlerden ayrılmaktadır.

Botanik:

10-15 cm boya ulaşabilen çok yıllık bir bitki türüdür. Sık çatallaşır ve dikine yükselir ya da yatay biçimde yayılma gösterir. Bitkinin yaprakları gövdeye ya da dallara oturmuş beş parçadan meydana gelmektedir. Her bir parça ters yumurta biçimlidir. Rengi yeşil olan yaprakların kenarları kertiklidir. Bitkinin çiçekleri ters kalp ya da balta biçiminde altın sarısı renkte çiçeklerdir. 4 adet çiçek bulunur. Orta kısmında bir göbek bulunan çiçeğin etrafında 16 tane döllenme tozluğu bulunmaktadır. Kupa yapraklarının rengi sarımsı yeşildir. Geniş mızrak biçimindeki yaprakların boyutu oldukça ufaktır. Ana kök ve yan köklerden meydana gelen iki çeşit kök sistemi bulunmaktadır. Bitkinin ana kökü 1-3 cm kalınlıktadır. 10-15 cm uzunlukta olan ana kökün şekli silindir biçimindedir. Dış tarafı kırmızımsı esmer olup iç kısmı kan kırmızı rengine sahiptir. Bitkinin yan kökleri ince yapılı ve saçak şeklindedir.

Yetiştirilmesi:

Beşparmak otlarının yetiştirilmesi gayet kolay olmaktadır. Bitkinin kök kısmından bir parça alınıp bahçe ya da tarlaların güneş alan bir yerine ekildiği takdirde kısa süre içerisinde büyüyüp çoğalacaktır.

Hasat Zamanı:

Bitkinin kökleri Mart ayından Mayıs ayına ya da Eylül ayından Kasım ayına kadar geçen zaman içerisinde sökülüp temizlenmektedir. Havadar ve güneş alan bir yerde kurutulur. Tentürünün yapılması durumunda ise taze haliyle işlenmektedir.

Kullanımı:

-Araştırmalar sonucunda beşparmak kök ekstresi, çayı ve tentürü ya da diğer ilaçlara dahil edilmek üzere alerji, imnün zafiyeti, mantar, virüs, bakteri, bağırsak, mide, kanama, ishal ve üşütmeye karşı kullanılmaktadır. Harici olarak ise ağız, yutak, diş eti ve boğaz iltihaplarının tedavisi için gargara yapılarak kullanılır

-İlgili komisyonların yaptığı çalışmalar sonucunda beşparmak preparatlarının öncelikle dahili olarak sıradan ishal ve akuta karşı, harici olarak da ağız ile boğaz mukoza iltihaplanmasının tedavisi amacı ile kullanılabileceği belirtilmektedir.

-Halk arasında dahili olarak mide ve bağırsak iltihabı, ishal, kanama, üşütme, ülser, harici olarak ise diş eti, ağız içi, yutak ve boğaz iltihaplarının önlenmesine karşı tedavi amacı ile kullanılmaktadır. Bunların yanı sıra kötüleşmiş yaralar, üşütme ve basura karşı da kullanımı mevcuttur.