Susam tohumlarında yüzde 50-60 yağ ve yüzde 25 protein
bulunduran bir yağ bitkisidir. Gelişme süresinin kısa oluşu nedeni ile her
türlü kültür bitkisiyle münavebeye girebilir. Son senelerde Ege, Akdeniz ve
Güneydoğu Anadolu bölgelerinde hububat sonrasında 2. ürün olarak ekilişi yaygınlaşmıştır.
Ekim alanlarının genişletilmesi yerine mevcut potansiyel alanda verimin
artırılması ve 2. ürün tarımında susam ürününe yer verilmesi bitkisel yağ
açığının kapatılmasına ve gereksiz ithalat önlenerek döviz tasarrufuna önemli
katkıda bulunacaktır.
Çeşit seçimi:
Susam yetiştiriciliğini artırmak amacı ile ülkemizin farklı
ekolojilerinde birinci ve ikinci ürün susam tarımına uygun sulu ve kuru
ortamlarda yüksek verim potansiyeline sahip çeşitlerin geliştirilerek üretimde
yer almasıyla verimde önemli ölçüde artışlar sağlanacaktır. İkinci ürün projesi
kapsamında Muganlı 57, Özberk ve Göl Marmara çeşitleri geliştirilerek tescil
ettirilmiştir. Ülkemizde tescilli susam çeşitlerinin sayı olarak az olmasının
yanında verim potansiyeli ve agronomik özellikler bakımından istenilen düzeyde
olmaması nedeni ile Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü 1991 yılında susam ıslah
programını yürürlüğe koymuştur. Proje kapsamında Enstitü tarafından 1999
yılında 5 adet beyaz susam çeşidi; Kepsut 99, Cumhuriyet 99, Osmanlı 99, Tan 99
ve Orhan Gazi 99 ve ayrıca Batı Akdeniz tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından
sarı susam grubundan Baydar çeşidi tescil ettirilmiştir. Sarı susam
çeşitlerinden Muganlı 57 Akdeniz ve Güney Ege, Özberk 82 Doğu Akdeniz ve
Güneydoğu Anadolu bölgeleri için uyumlu çeşitlerdir. Muganlı 57, Özberk ve
Baydar çeşitlerinin tohumluk üretimi Batı Akdeniz tarımsal Enstitüsü ülkemizin
birçok yöresinde ekimi tavsiye edilen ve yüksek verim potansiyeli ile dikkat
çeken beyaz susam çeşitleri kepsut-99, Cumhuriyet-99, Osmanlı-99, Tan-99 ve
Orhangazi-99'un tohumluk üretimleri ise Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü
tarafından yapılıyor.
İklim:
Susam tropik ve subtropikle mutedil iklim kuşağının sıcak
bölgelerinde yetişir. Gelişme süresince 2 bin 500-2 bin 800 santigrat derecelik
bir ısı toplamına ihtiyaç duyar. Aylık ısı ortalaması 20 dereceden aşağı
olmamalıdır. Çimlenme sırasındaki yağışlardan ve kuru rüzgârlardan zarar görür.
Çimlenme ısısı en az 10-15 derece, optimum 20-25 derecedir. Gece ile gündüz
arasındaki ısı farkından olumsuz etkilenir ve gelişme süresi uzar.
Toprak:
Susam drenajı iyi organik maddece zengin topraklarda iyi
yetişir. Ağır killi, kireçli, çok çakıllı, su tutan topraklarda gelişmez.
Ekim:
Ana ürün ekilişleri Nisan-Mayıs ayları içinde, ikinci ürün
ekilişleriyse Haziran-Temmuz aylarında yapılır. Sonbahar erken yağışları
dikkate alınarak mümkün olduğunca erken ekim iyidir.
Tarlanın hazırlığı:
Susam tohumlarının çok küçük olması nedeniyle iyi bir tarla
hazırlığı yapılmalıdır. Toprak hazırlığında yüzeyin düzgün olmasının sağlanması
ileri evrelerde sulamadaki göllenmeleri önlemek açısından büyük önem taşır.
Bundan dolayı arazinin tesviyesine dikkat edilmeli, gerekli görülürse yeniden
yapılmalıdır. Toprakta yeterince rutubet yoksa tav suyu verilir. Toprak tava
gelince 15-20 cm derinlikte sürülür. Ufalanması için diskaro çekilir. Gerekli
gübreleme yapıldıktan sonra diskaro ve sürgü çekilerek tarla ekime hazırlanır.
Genel olarak serpme ekim tavsiye edilmemesine rağmen, ekim
serpme olarak yapılacaksa son diskaro ve sürgü ekim sonrasında çekilir.
Gübreleme:
Gelişme süresinin kısa olması nedeniyle gerekli gübrenin
tamamı ekin öncesi son diskaro altına verilir. İşlemin elle serpilerek
yapılması yaygın olmakla birlikte traktör gübre serpicileriyle yapılması
önerilir. Verilecek gübrenin miktarı sulu veya kuru şartlarda yetiştirilmesine
bağlıdır. Sulu şartlarda susam için gerekli olan gübre miktarı dekara 8-10 kilo
saf azot, 8-10kilo saf fosfor ve 6-8 kilo saf potastır. Gübreleme için toprak
tahlili yapılmasında fayda vardır. Kuru tarım yapılacaksa bu miktarlar 2-3 kilo
azaltılabilir.
Tohum ekimi:
Susam ekiminin sabahın erken saatlerinde yapılmasının
tohumun çimlenmesi açısından büyük önemi vardır. Susamda ekim serpme olarak
veya mibzerle yapılır. Bitki çıkışında güçlük, tohumun yarıdan çoğunun boşa
harcanması ve diğer nedenlerden dolayı serpme ekim tavsiye edilmez. Elle serpme
ekimde dekara 700 gram ile 1 kilo tohum atılır. Sonrasında diskaro geçirilip tohum
toprağa iyice karıştırılır. Üzerine sürgü çekilerek ekim işleri tamamlanır.
Ekim işlerinin mibzerle yapılması önerilir. Dekara 250-300
gram tohum yeterlidir. Sıklık olarak 70 cm sıra arası ve 5-20 cm sıra üzeri
mesafe kullanılır. Bol dallanan ve uzun boylu çeşitlerin ekiminde sıra üzeri
mesafe 15-20 cm tutulmalıdır. Bu dallanmayı ve yan dallar oluşumunu artırır.
Elle ekimde Metrekarede 28-30 bitki olur. Mibzerle ekimde
metrekarede 7-10 bitki olacak şekilde ayarlanır. Bitkiler 10-15 cm olduktan
sonra tarlanın otlanma durumuna göre 1-2 çapa yapılabilir.
Yabancı ot mücadelesinde toprak hazırlığı veya çıkış
sonrasındaki evrede yabancı ot ilaçları kullanılabilir.
Sulama:
Susam fazla su tüketimi olmayan bir bitkidir. Genellikle 1-2
defa sulama yeterli gelir. Sıraya ekimde karık usulü serpme ekimde ise tava
usulü sulama yapılır. Sıraya ekim yapılmışsa ilk çiçeklenme sonrasında boğaz
doldurma yapılarak bitkiler karık usulü sulanır. Sulamalarda günün serin saatleri
tercih edilmeli ve göllenmelerden uzak durulmalıdır. Erken evrelerde yağmurlama
sulama da uygulanabilir.
Hasat:
Hasat harman işlemleri en zor aşamalardandır. Bitkilerde
çiçeklenmenin durması, yaprakların sararıp tamamen veya kısmen dökülmesi, alt
kapsüllerin kahverengiye dönüşüp çatlamaya başlaması, tohumlarının
dolgunlaşarak sertleşmesi ve gerçek rengini alması hasat zamanının geldiğini
gösterir. Genelde 88-120 günde susam olgunlaşır. Hasada gelen bitkiler elle toraktan
sökülerek veya kesilerek hasat edilir. Tarlanın uygun yerinde demetler
oluşturulup baskıya konulur. Daha sonra demetler 8-12 si bir araya gelecek şekilde
toplanır. Gümül işlemi 7-15 gün arasında değişir. Gümülde bütün kapsüller
çatladıktan sonra harman yapılır.
Dekara 100-150 kilo verime ulaşmak mümkündür.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder