Kanola nasıl yetiştirilir?

Kanola bir yağ bitkisidir. Çeşitlerinden elde edilen bitkisel yağ besin değeri ve içeriği bakımından zeytinyağı ve yerfıstığı yağının kalitesine yakındır. Dünya kanola üretiminin önemli bir kısmı insan beslenmesinde kullanılır.

Kanola tohumlarından yüzde 38-50 arasında yağ çıkarıldıktan sonra geriye kalan kısım değerli bir hayvan yemidir. Küspesinde yüzde 38-40 arasında protein bulunduğundan soya küspesi ile karıştırılarak hayvan yemi olarak kullanılabilir.

Kanola arıları cezbeden sarı çiçeklere sahip olduğundan arıcılar için de çok değerli bir bitkidir. Kanola bitkisinin çiçeklenme döneminde bal arıları 1 hektardan 15 günde 100 kilo bal ve tahmini 1 kilo bal mumu yapabilir. 

Kanola tohumlardan soğuk presleme yöntemiyle elde edilen ham yağ metanolle katalizör eşliğinde normal basınç altında hızlı işleme tabi tutularak metil etere dönüştürülür ve biyodizel üretilir. 1 kilo kanola tohumundan 450 gram yağ çıkarılmakta ve metanole reaksiyonundan sonra 450 gram biyodizel yakıt elde edilebilmektedir.

İklim:

Kanla bitkisinin yetişmesi için uygun iklim koşulları Ege, Çukurova, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu'nun pamuk, Marmara bölgesinin ise ayçiçeği ile buğday ekilen alanlarında mevcuttur.

Kanola bitkisi kışlık veya yazlık olarak yetiştirilebilir. Ülkemizde genellikle kışlık kanola tarımı yapılır. Kışlık kanola kışa kar altında -15 dereceye kadar dayanıklıdır. Ancak kışa girerken kuvvetli bir kök oluşturması ve yapraklarının rozetleşmesini tamamlamış olması gerekir. Bunun için de Ekim ayının başında tavlı toprağa ekilmesi ve çıkışı sağlanmalıdır. Eğer kuraklık nedeniyle kuruya ekilmişse bir çıkış duyu verilmesi bitkinin zamanında çıkışını ve kış gelmeden yeterince güçlenmesini sağlar. Kışlık kanolanın sıcaklık isteği toplamı 2 bin 300 ile 2 bin 500 santigrat derecedir.

Yazlık kanola daha çok ılıman iklim bölgeleri olan Ege ve Akdeniz'de yetiştirilir.

Toprak:

Kanola bitkisi kumlu ve hafif topraklar dışında hemen hemen her türlü toprakta yetişir. Toprak yüzeyinin tesviyesi iyi olmalıdır. En iyi yetiştiği toprak humuslu, derin yapılı, nötr veya hafif alkali ve hafif asit topraklardır. En uygun pH seviyesi 6,5-7,5 arasıdır.

Hazırlık:

Kanola tohumu çok küçük ve çimlendikten sonra tohumların toprak yüzeyine çıkış gücü çok düşük olduğundan, toprak yatağının iyi hazırlanması gerekir. Buğday hasadından sonra kanola ekilecekse gölge tavında veya düşen yağışlardan sonra pullukla sürüm yapılarak anız toprağın altına gömülür. Daha sonra tırmık çekerek ince bir tohum yatağı hazırlanır.

Kanola, ayçiçeği, mısır veya pamuk yerine ekilecekse hasattan kalan saplar tırmıkla tarla dışına çıkarılır. Eğer tarla otlu veya çiğnenmişse sürülerek, otsuzsa kazayağı veya tırmıkla tohum yatağı keseksiz olarak hazırlanır.

Gerekirse, ekimden önce ve sonra, toprak yüzeyinin düzgün olması ve bastırılması için merdane çekilmelidir.

Ekim zamanı toprak ısısı ile yakından ilgilidir. Çimlenmenin iyi olabilmesi için toprak ısısı en az 10-12 derece olmalıdır. Bundan daha yüksek sıcaklıkta tohumların çimlenme ve çıkışı daha hızlı olur. Kanola ekim zamanı Trakya Marmara, Ege ve Güneydoğu Anadolu, Orta Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde 15 Eylül-15 Ekim tarihleri arasında yapılmalıdır. Eylül ve ekim ayları üzerinde düşecek yağışlar toprağa ekilen kanola tohumlarının çıkmasına yardımcı olacaktır. Bu şekilde erken ve iyi çıkış yapan kanola bitkileri kışa 6-10yaprak arası devrede girer ve kuvvetli bir kök sistemi geliştirerek soğuklardan zarar görmez.

Eğer kanola ekimleri Kasım ayına sarkarsa çıkış yavaş ve fideler de çok zayıf olduğundan soğukların başlamasıyla sıcaklık eksi 2 derece ve altına düştüğünde geç fideler zarar görür. Karasal iklimin hâkim olduğu bölgelerde kanola ekiminde geç kalınmamalıdır.

Kanola tarımında tohumluğun önemi büyüktür. Çiftçiler kendi hasat ettikleri üründen tohumluk olarak ayırmamalıdır. Çünkü kanola bitkisi yüzde 50'ye varan ölçülerde yabancı hardal türleriyle melezlendiğinden ikinci yıl hasat edilen ürün tohumluk olarak ekildiğinde hasar edilen ürünün yapında insan sağlığına zararlı maddelerin oranı artacaktır. Bundan dolayı her yıl kontrollü olarak üretilen sertifikalı kanola tohumlarını  üreticiler tarafından alınması gerekir. Ekilen kanola çeşidinin yağ oranı da yüzde 40'ın üzerinde olmalıdır.

Ekim:

kanola ekimi hububat ve yonca ekim makinesi gibi küçük tohumları ekebilen mekanik yani şanzımanlı ya da pinomatik mibzerlerle yapılabilir. Üreticiler gelişmiş hassas ekim makinelerini kullanarak sıra arası, sıra üzeri ve ekim derinliğini kolaylıkla ayarlayabilirler. Bu tip gelişmiş ekim makineleriyle ekimde bir metrekareye kullanılan tohum miktarından önemli tasarruf sağlanır. 1 dekara 350-450 gram arası tohumluk yeterlidir. Kanola ekiminde sıra arası mesafe 17-35 cm, sıra üzeri mesafe 4-6 cm arasında olabilir (toprak ve yağış miktarına bağlı olarak) Ekimin derinliği ise 1,5 cm civarında olmalıdır. Aşırı sık ve derin ekimden uzak durulmalıdır. Derin ekimde  çıkışlar geç kalır ve kışa iyice gelişmeden gireceğinden zarar görür. Sık ekim için de zayıf gelişme söz konusudur. Güçlü olmayan kök yapısına sahip olan kanola bitkileri kış soğuklarından önemli ölçüde zarar görürler. Bazı gevşek yapıdaki topraklarda ekimden sonra merdane geçilirse bitkini çıkışı iyi olur.

Tarlada hardal varsa kanola ekilmemelidir. Çünkü ikisi de aynı familyadan olduğundan birbirine karışacağından mücadelesi zordur. Kanola bitkileri toprakta taban suyu yüksekliği ve su tutmasına karşı çok hassastır. Bundan dolayı yağışlı dönemlerde tarlada göllenme olursa su hemen tahliye edilmelidir.

Gübreleme:

Kanola tarımında doğru gübreleme yapılması için üreticiler toprak analizi yaptırmalıdırlar. Genellikle dekara 12-14 kilo azot ve dekara 6-8 kilo arası fosfor yeterlidir. Azotlu gübrelerin kanola tarımında ideal uygulanması 3 e bölünerek yapılır. 1/3 ü ekimden önce veya ekimle birlikte yüzde 21 lik amonyum sülfat formunda veya kompoze gübre kullanarak dekara 20 kilo, 2 uygulama şubat ayında dekara 20 kilo, son kısım ise Mart sonunda dekara 15 kilo olarak verilmelidir. Toprakta kükürt veya bor noksanlığı varsa bu gübrelerin verilmesi gerekir. Dekara 15 kilo fosfat gübresi yeterli olur.

Kanola tarımından yüksek verim alabilmek için ekim nöbeti yapılması gerekir. Kanolanın gireceği bazı münavebe modelleri şöyle sıralanabilir;

1.model - Buğday - Kanola - Baklagil- Ayçiçeği

2. model - Pamuk - Kanola - Şekerpancarı - kavun - Karpuz

3. model - Ayçiçeği - Kanola - Buğday

Yabancı otlar:

Özellikle ilk evrede yabancı otlar tarlayı kaplayarak kanola bitkisinin gelişmesini engelleyerek ve bitkinin besin maddesine ortak olarak önemli ölçüde zarar yaparlar. Bu nedenle mücadele iyi yapılmalıdır. Kültürel olarak mücadelede temiz tohum kullanılmalıdır. İlaçlama yapılabilir. Kimyasal ilaçlamada aşırı kullanımdan kaçınılmalıdır.

Kanolanın önemli zararlıları:

- toprak pireleri

- tarla salyangozu

- kanola sap hortumlu böceği

- lahana böceği

- yaprak biti

Kanolanın önemli hastalıkları:

- mildiyö

- kolza kök uru

- kurşuni küf

Kanola nisan-Mayıs aylarında çiçeklenir. Bu dönemde tozlanma için bal arılarına ihtiyaç duyulur. Tarla yakınında arı kovanları bulundurulur.

Çiçeklenmeden 40-50 gün sonra hasat yapılır. Bitki tamamen sararıp kuruyor, kahverengiye dönüşür. Hasada başlamadan önce biçerdöver ayarları çok iyi yapılmalıdır. Kanola hasat sonrasında kuru ambarlarda depolanır.